Rode ribes

14-8-2025

De ribes (Ribes sanguineum) stond vroeger in bijna elke tuin. Tegenwoordig zie hem daar veel minder. Hij is blijkbaar uit de mode geraakt. In het voorjaar kun je hem nog wel zoeken in houtwallen in het buitengebied en ook in de stad duikt hij als verwilderde tuinstruik op in plantsoenen. De ribes behoort tot een aparte familie, de ribesfamilie (Grossulariaceae) die uit 150 à 160 soorten bestaat, en voorkomen in de gematigde streken van het noordelijk halfrond en in de Andes. Bij ons komen zeven soorten voor. De bekendste zijn buiten de rode ribes: de aalbes, kruisbes en zwarte bes. De laatste drie zijn ook oorspronkelijk wilde planten in Nederland. Van de planten die je verwilderd tegenkomt is niet meer uit te maken of ze oorspronkelijk wild zijn of verwilderd uit tuinen, dan wel kruisingen van voornoemde typen. Over de rode ribes wordt met stelligheid beweerd in de “Heukels”, dat alle exemplaren in Nederland van Amerikaanse tuinversies afstammen. Dat kan, .. als je weet hoe de introductie destijds is verlopen. 

De oorspronkelijk vorm heeft vuurrode bloemen en valt in het vroege voorjaar dan extra op omdat bijna alle overige struiken, bomen en kruiden kaal zijn. Er is ook een vorm met roze tot witte bloemen. De bessen aan de rode ribes komen niet veel voor en zijn blauw en smakeloos. Toch worden ze geproduceerd en verspreid, want de rode ribes komt verwilderd over het hele land voor. Hij prijkt zelfs in de lijst met invasieve houtige planten, maar dat is omdat hij wel eens opduikt in de duinen en dan begint botanisch Nederland direct te gillen. Terecht. Om dezelfde reden staat ook de gele ribes (Ribes aureum) op die lijst, hoewel die eigenlijk tamelijk zeldzaam is. In de duinen vormt hij via worteluitlopers echter flinke struwelen.

De geslachtsnaam ‘ribes’ komt van het Arabische ‘ribas’ dat een zuur smakende rabarbersoort was. Toen de Arabieren hun uit Palestina bekende ribas niet aantroffen, ging de naam over naar de eveneens zuur smakende kruisbessen. De soortaanduiding ‘sanguineum’ betekent bloedkleurig, naar de rode kleur. De familienaam ‘Grossulariaceae’ is via-via afgeleid van ‘kruis’ uit kruisbes. Dat is een boeiend verhaal. Daarover een volgende keer.

Aad van Diemen – IVN Natuur- en Stadsplantengids 

Markandalletjes

• Het regent doffe ploffen van groene eikels. Klaar om wortel te schieten.
• Praktijkworkshops Ruimtelijke Plannen. 20, 27 okt en 3 nov. Delen van praktijkervaringen met ruimtelijke procedures voor bescherming natuur&milieu. Door Groene Koepel, Natuur- en Milieuvereniging Markkant, natuurvereniging IVN Mark&Donge, West Brabantse Vogelwerkgroep. Belcrumhuis. 20-22u. Zie websites, o.a.  IVN Mark&Donge.
• Insectenwandeling Strijbeekse Heide. Zondagmiddag 17 aug. 13u30-15u30. Te schaarse bestuivers en opruimers. Een kop, borststuk, zes poten en achterlijf is de overeenkomst van al die insecten. Ook boeiende verschillen met Penseelkever, Sabelsprinkhaan, Schijnboktor, etc. Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
• De EU Commissie is toenemend bezorgd over de slechte staat van de natuur in Nederland, en vindt extra maatregelen nodig! Ook voor het Ulvenhoutse Bos. Dat is het antwoord aan de Adviesgroep BromN en de natuurverenigingen. SBB publieksboswachter Egbert Eilander (zie BNdeStem) hoorde ’s nachts twee Boommarter mannetjes krijsen voor hun ‘eigen’ domein en vrouwtje! Puur natuur! Een extra reden voor meer beschermingsmaatregelen, zoals de beperking van de verstikkende stikstofbronnen. Over resultaten daarin heeft  het project GGA (Gebieds Gerichte Aanpak) Ulvenhoutse Bos nog geen nieuws, zodat de natuurverenigingen de aansporing van de EU doorgestuurd hebben naar de GGA (met o.a. Breda en provincie).     
• Sinds de herintroductie van de kleine duimgrote en luidruchtige Boomkikker gaat het daar goed mee. Ron Langeveld van biologische wijngaard de Dassemus gaat (met vergunning) dit steunen met de aanleg van een extra kikkerpool op zijn biologische wijngaard.

  

• Door particulier initiatief van Nick en Lisa ontstaat nieuwe natuur in Effen (Tweegelandenbrugweg). En laat daar nu al een koppeltje zeldzame Patrijzen gezien zijn! We hoeven niet altijd te wachten op de overheid! Gewoon handen uit de mouwen!

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge