In de schaduw van een familie bomen

9-7-2025

Het belooft een erg warme dag te worden. Ik loop met de groep van school via het Markdal langs Landgoed Nuwenhuys naar de Blauwe Kamer. Ik loop wat sneller dan normaal zodat we snel op het kruispunt bij het bankje zijn. In de schaduw van de beukenbomen en tussen de verkoelende varens. Hier is het duidelijk een paar graden kouder dan in de volle zon.

De bomen geven natuurlijk schaduw en door het ‘uitademen’ van waterdamp via de huidmondjes in de blaadjes, brengen ze ook verkoeling en dat voel je. Natuurlijke airco-units!

Dit uitademen is een belangrijk onderdeel van het watertransport in de bomen en planten. Door het ‘uitademen’ van water ontstaat er een soort aanzuigende werking van water uit de takken die dat op hun beurt weer uit de stam halen. Uiteindelijk zorgt dit voor wateropname door de wortels.

Ook draagt deze transpiratie bij aan de waterkringloop. Het verdampte water condenseert en druppelt weer neer op de aarde. Het is iets te abstract voor de kinderen, merk ik. Laten we eerst maar eens een hapje en een sapje doen na de wandeling. Na de pauze vraag ik ze om in groepjes eens op zoek te gaan naar een opa/omaboom, een vader/moederboom, een puberboom en een babyboom. Als ze die hebben gevonden mogen ze eens kijken naar vorm, grootte, stamdikte enz. Maar ook vraag ik ze eens na te denken over of de bomen elkaar of hun kindjes helpen. En hoe doen ze dat dan? Een meisje heeft na een tijdje onderzoeken met haar levendige fantasie een heel sprookje bedacht. Ik vraag ernaar en ze struikelt over haar woorden om het te vertellen: “Deze lijsterbes is de moeder en daaronder staan de kindjes, die ze beschermt door er overheen te hangen. Ze is beschadigd bij de bast want ze is gescheiden van haar mannetjeslijsterbes! Verder op staat een andere mannetjeslijsterbes. Van allebei glanzen de blaadjes een beetje. Dat doen ze om zich mooi te maken voor elkaar want ze zijn allebei een beetje verliefd op elkaar. Hoe dit liefdesverhaal afloopt weet ze nog niet.”

Verderop verbazen een paar kinderen zich over een klein plantje bij de boom. Het blijkt een babyboom van de grote beuk. Een klein beukennootje heeft zich ontkiemt en met de twee ‘vlinderblaadjes’ de eerste fotosynthese voor elkaar gekregen. De eerste èchte beukenblaadjes zijn er ook al. De realisatie dat de kinderen nu groter zijn dan een babybeukenboom zorgt voor hilariteit en een machtig gevoel. Als ik ze vertel dat de moederboom met haar worteltjes ook haar best doet om haar kindje eten te geven is de verbazing compleet. Dus, dus, dus…. Onder de grond lopen een soort kanaaltjes die eten geven aan de kindjes? Klopt! En ik vraag ze om eens met takken een cirkel rondom de moederboom te maken. De rand moet komen te liggen tot waar zij denken dat de wortels van de boom komen. Een enkeling kijkt verwonderd naar de kruin en zoekt de rand. Die slimmerik heeft het in de gaten. Meestal heeft een boom net zo’n groot wortelnetwerk als dat de kruin groot is.

Een ander groepje is met de naastgelegen boom hetzelfde aan het doen. Er ontstaat een beetje onenigheid. Jullie lopen door onze wortels heen, Nee jullie door de onze. Ik ga erbij staan en vraag of de twee bomen nu ook ruzie aan het maken zijn. De kinderen denken na en eentje zegt nee, die groeien langs elkaar heen. Of ze maken contact met elkaar, zeg ik. Zo ‘praten’ bomen ook met elkaar.

Het probleem is al opgelost en daar waar de cirkels elkaar raken worden gebroederlijk de takken naast elkaar gelegd. Ik kijk nog eens rond en zie een clubje nog vol op onderzoek naar een puberboom, andere kinderen zijn weer verder in een andere fantasie. Ik laat ze nog even genieten en dan gaan we lunchen.

Boomstam Henk, NatuurWijzer, IVN-gids Mark & Donge

Markandalletjes

• Beetje regen? Welkom voor de natuur en boeren! Geniet van de vakantie, in buitenland, Nederland én het Markdalland!
• ‘te water voor proper water’. Dat is de Big Jump en is nog steeds nodig. Het buitenwater wordt beter, maar voldoet nog lang niet aan de EU standaard van ‘ecologisch gezond water’. Dat zou nu al in 2027 moeten. Daarom springen op zondag 13 juli in heel Europa mensen te water. Al het buitenwater moet gewoon geschikt zijn om te zwemmen! Dit jaar organiseren Natuurpunt Markvallei (B) en Vereniging Markdal (NL) samen de Big Jump. In de Aschputten (bij de ‘stuw’). Het ludieke statement begint om 14u met het aanmoedigen. De - soms carnavalesk verklede - ‘Jumpers’ plonsen demonstratief om 15u te water. Kom per fiets!
• Zaterdag was al een magische avond met verschillende ratelende Nachtzwaluwen in Den Rooy. Met toelichting door Marcel Verschueren en Annick Verbinnen. Mooi dat dit stuk bos door Natuurpunters geschikt gemaakt is! Laatste kans voor Nachtzwaluwen is nu zaterdag 12 juli 21u. Zwart Goor. Merksplas. Kapel van het Geheul. Aanmelden via website Natuurpunt Markvallei.      
• Natuurwandeling Geluidswal-Bavelse Leij. (Nieuw Wolfslaar). Prachtige natuurlijke bloemenzee op 15 meter hoge geluidswal. Zondag 13 juli. 10-12u. aanmelden via website IVN Mark&Donge. Ook het vlonderpad door de lager stromende Vallei van de Bavelse Leij is een natuurbeleving waard!
• Gemeente Breda wil méér hectares bedrijventerrein voor ‘circulariteit’. Circulariteit betekent toch juist HERgebruik van ‘GROND’stoffen? Waarvoor heb je dan MEER grond nodig? Kromme redenering?
• Lian Geurdes meldde twee strak over het water van de Mark bij het Kippenbruggetje vliegende vogels met glimmend blauwe rug. Haar eerste twee IJsvogels ooit! Wat een geluksvogel!

  

Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge