29-5-2025
Het grootse deel van mijn leven had ik een enorme hekel aan profiteurs. Ik kon geen sympathie opbrengen voor mensen of dingen die teerden op anderen. Dat veranderde toen ik kennismaakte met de telgen uit de bremraapfamilie. Wie nu van de Bieberg naar het Sulkerpad door het Markdal wandelt, ziet hoe grote delen van het gebied paarsrood kleuren door het moeraskartelblad. Het is een prachtige plant met bijzondere bladeren. Wanneer ze net tevoorschijn komen, zijn ze nog groen, maar al snel nemen ze hun kenmerkende kleur aan. Het blad is dubbelgeveerd en heeft een sterk gekartelde rand, zoals de naam al doet vermoeden. De bloemen hebben een onderlip en een bovenlip en lijken daardoor sterk op de lipbloemen, maar bij die familie staan de bladeren op een andere manier aan de stengel.
Het gaat slecht met het moeraskartelblad in Nederland. Door de waterstandsverlaging verdwijnen de natte graslanden die deze plant nodig heeft, maar in dit deel van het Markdal kan hij goed gedijen.
Een andere soort uit dezelfde familie is de grote ratelaar, die momenteel hele velden geel aan het kleuren is. De plant dankt zijn naam aan het feit dat je na de bloei de rijpe zaden kunt horen ratelen in de kelken. De plant heeft bleekgele schutbladen, felgele kroonbladen en een blauwpaarse bovenlip. Beide schoonheden zijn halfparasieten. De planten hebben bladgroen en zijn daardoor in staat tot fotosynthese, waardoor ze zelf voor hun suikerverbindingen kunnen zorgen. Voor water en mineralen zijn ze echter afhankelijk van ander planten. Met hun wortel dringen ze door in het wortelstelsel van de gastheer of waardplant. Ze teren bij voorkeur op grassen. Die gastheer gaat daaraan niet dood, maar zal zich minder sterk kunnen ontwikkelen, doordat hij minder voedingsstoffen tot zijn beschikking heeft. De gevolgen hiervan kunnen zeer gunstig zijn voor de graslanden waarin ze voorkomen. De vegetatie wordt ijler waardoor er meer licht beschikbaar komt voor andere kruidachtigen en nieuwe soorten zich makkelijker kunnen vestigen. Doordat de grassen minder dominant zijn, ontstaan bloemrijke hooilanden. In tegenstelling tot wat we zouden verwachten bij profiteurs, komt hun aanwezigheid ons fraaie Markdal dus alleen maar ten goede.
Veel minder opvallend is de stijve ogentroost. Dit kleine, tere plantje is er eveneens een uit dezelfde familie en deinst er evenmin voor terug water en mineralen te onttrekken aan de grassen in de omgeving. Ook over de afname van deze soort in Nederland moeten wij ons zorgen maken. Euphrasia stricta of Euphrasia officinalis luidt de wetenschappelijke naam. Stricta betekent stijf; officinalis duidt erop dat de plant vroeger als geneesmiddel werd gebruikt en wel, zoals de Nederlandse naam al doet vermoeden, voor oogziekten. Omdat de gekleurde aders in de bloem lijken op de aders in het menselijk oog, dacht men dat de plant oogkwalen zou kunnen genezen. Euphrasia betekent opgewekt, want wie wordt er nou niet blij van zo’n oogstrelende plant?
Deze soorten uit de bremraapfamilie stelen niet alleen van andere planten; het zijn ook hartendieven. Wie kennis heeft gemaakt met deze planten, vergeeft ze dat ze profiteren en zal ze koesteren. Daarom hoop ik dan ook dat iedereen zich houdt aan het advies van de boswachters: blijf op de paden en vertrap niet wat zo fraai en kwetsbaar is.
Lieneke Steijn – Natuurgids IVN Mark&Donge
Doorbraak: “Kroon op Markdal beekherstel?”
Het waterschapsbestuur wordt gevraagd om in juni heel belangrijke besluiten te gaan nemen. Het gaat vooral om de grond tussen Ulvenhout en de Mark. Daar kan ca 30 ha landbouwgrond gekocht en omgezet worden naar natuur. En wordt de betrokken agrariërs elders grond aangeboden om rendabel te boeren. Zo kan de omvorming dankzij hun medewerking naar tevredenheid en ‘in der minne’ geregeld worden. Ook het grote stallencomplex van ca 600 vleesrunderen, de karakteristieke “blondes d’Aquitaine’ wordt verwijderd. De situatie van voor 1980 komt terug: een natuurlijk Markdal vrij van bebouwing waar het water vrij kan stromen.
Ook de stikstofbelasting van het Ulvenhoutse Bos zal afnemen. Voor de hele lage overlevingskans van de natuur in het Ulvenhoutse Bos is dat noodzaak. Daarom hebben de natuurverenigingen steeds gepleit voor deze gecombineerde aanpak door provincie en waterschap en zijn blij met deze effectieve maatregel. Een laatste verrassing is dat de langjarige pacht in de Blauwe Kamer afgekocht wordt. Het Brabants Landschap kan dan daar de natuur zijn kans geven!
Nu maar vertrouwen dat dit voorstel van het DB namens bestuurders A. Hagenaars en K. van den Berg door de andere waterschapsbestuurders enthousiast gesteund gaat worden! De voortvarende aanpak van Waterschap en Provincie verdient dat! En het brengt de verplichte doelen voor ecologisch gezond water van de Kader Richtlijn Water voor 2027 dichterbij!
Markandalletjes
- Vlaams spreekwoord: ‘als het regent in mei, is april voorbij!’. En dat klopt weer als een bus en is goed voor het land!
- Jubileum landschapswandeling Markdal. Zondag 1 juni 10-16u. Natuur- en beekherstel. Dit is de 50e Landschapswandeling. De eerste landschapswandeling in 2006 startte de acties voor natuurherstel Markdal. Nu na twintig jaar zal Waterschapsbestuurder Karin van den Berg schetsen hoe het laatste stuk Markdal-Noord ingericht gaat worden. Mogelijk ook met een ‘moerasvlakte’. Lange adem loont! Aanmelden via website IVN Mark&Donge.
- Tocht door de Krochten. Zondag 1 juni. 14-17u. Start Zundert, bij grens met Maxburg-Meer. De Krochten is één van de oudste natuurgebieden met Waaijenberg, Lange Gooren en De Krochten en cultuurhistorisch belangwekkende Kasteel Maxburg. Gids Marcel Verschueren. Natuurpunt Markvallei.
Joop van Riet – natuurgids IVN Mark&Donge
